To όνειρο ενός Γελoίου

«Το Όνειρο ενός Γελοίου», μια ιδιότυπη ιλαροτραγωδία, ένα φανταστικό αφήγημα - αριστούργημα του Ρώσου δασκάλου της ανθρώπινης ψυχολογίας, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, ανασύρει από τα βάθη της ύπαρξης μια ολόκληρη κοσμοθεωρία. Μας οδηγεί από την αρχέγονη αγνότητα της προπτωτικής κατάστασης στον ακραίο εξευτελισμό της ανθρώπινης φύσης, ξετυλίγοντας μπροστά μας την πτώση και τη λύτρωση, την αμαρτία και την πιθανότητα της σωτηρίας.

"Ο ήρωάς μας δεν βρίσκει ενδιαφέρον σε τίποτα, δεν πιστεύει σε τίποτα, δεν προσδοκά τίποτα. Το βλέμμα του καρφώνεται σ' ένα αστεράκι. Ήξερε πως εκείνη τη νύχτα η πράξη θα εκτελεστεί. Και σίγουρα θα είχε σκοτωθεί αν δεν υπήρχε εκείνο το κοριτσάκι... Τη νύχτα εκείνη είδε το όνειρο που του αποκάλυψε την αλήθεια, το όνειρο που έγινε ο προάγγελος για μια νέα ζωή, ανακαινισμένη...»

Ο Γελοίος αναβιώνει τα γεγονότα και μας καθιστά μετόχους της ιστορίας του. Μας μετατρέπει σε πρόσωπα του ίδιου του διηγήματος, σε συνοδοιπόρους του ονείρου του. Βρισκόμαστε ταυτόχρονα στη θέση του θεατή και του χαρακτήρα, αιωρούμενοι ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό, στο γήινο και στο οραματικό. Έτσι, το κείμενο του Ντοστογιέφσκι αποκτά τη δύναμη να μας κοιτάζει κατάματα, να μας "εκθέτει" και να μας καθρεφτίζει.

Η Έφη Μπίρμπα αναλαμβάνει να προσωποποίησει την φωνή της συνείδησης, τον Άγγελο που καθοδηγεί τον Γελοίο στην εμπειρία του οράματος που θα τον ανακαινίσει. Αναδεικνύει το νερό σε κεντρικό εικαστικό στοιχείο της σκηνοθετικής της προσέγγισης: ένας καθρέφτης που αποκαλύπτει την αέναη ταλάντευση της ανθρώπινης ύπαρξης, ένας χώρος όπου το πραγματικό αγγίζει το φαντασιακό, όπου η ύλη μεταμορφώνεται σε όραμα.

Ο Άρης Σερβετάλης παραδίδει μια από τις πιο καθηλωτικές ερμηνείες του. Βυθίζεται ολοκληρωτικά στην ψυχή του ήρωα του Ντοστογιέφσκι, τον σωματοποιεί και τον καθιστά σχεδόν απτό, σαν να ζει και να ανασαίνει μπροστά μας. Σαν να ενσαρκώνει ολόκληρος το ίδιο το όνειρο, μας οδηγεί στα μύχια της συνείδησης του ήρωα, εκεί όπου η απελπισία συναντά την αποκάλυψη.

Το «Όνειρο ενός Γελοίου» δεν προσφέρει βεβαιότητες. Ανοίγει ρωγμές. Δεν προτείνει απαντήσεις, αλλά ερωτήματα που επιστρέφουν στον θεατή. Ο Γελοίος γίνεται όχημα και αφορμή. Ένα κάλεσμα σε προσωπική αναμέτρηση με το μυστήριο της ύπαρξης, με την αλήθεια που αναδύεται όταν το όνειρο αγγίζει την ψυχή.