Παρουσίαση Λευκώματος: Ο Ήρωας Τάσος Μάρκου

Λεύκωμα: Ο ήρωας Τάσος Μάρκου

Οι ήρωες είναι πάντα ευγενικοί.
Κάνουν πως, τάχα, λεπτομέρειες δε θυμούνται...
Κι όταν η νύχτα τούς σκεπάζει με σιωπή,
πετάν' το θρύλο στα πουλιά κι αποκοιμιούνται...»

Νίκος Γκάτσος, «Οι ήρωες είναι πάντα ευγενικοί»

Η παρουσίαση του Τιμητικού Λευκώματος Ο ήρωας Τάσος Μάρκου, θα γίνει στην Αθήνα, στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη στις 10 Μαΐου 2023. Το εν λόγω Λεύκωμα αποτελεί ένα μνημόσυνο για τον σύγχρονο ήρωα, ο οποίος με την αγωνιστικότητα, την παλληκαριά και την αφοσίωσή του έχει λαμπρύνει την Ιστορία του τόπου μας. Αναντίλεκτα, ο Τάσος Μάρκου αποτελεί σύμβολο και πρότυπο αφοσίωσης και αγωνιστικότητας για όλους μας και δίκαια κατέχει μία θέση στο Πάνθεον των Ηρώων.

Η επιτροπή έκδοσης προχώρησε στην επιμέλεια του τιμητικού Λευκώματος, ως ένδειξη χρέους και τιμής προς έναν ξεχωριστό ήρωα της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας, αλλά και ως μια παρακαταθήκη προς τους νεότερους. Αφορμή, βέβαια, για την τιμητική έκδοση Ο ήρωας Τάσος Μάρκου υπήρξε η θεσμοθέτηση από το Υπουργικό Συμβούλιο (Απρίλιος 2019), μετά από κατάθεση σχετικής πρότασης του ΥΠΠΑΝ, του μαθητικού Διαγωνισμού Ο ήρωας Τάσος Μάρκου.

Αξιόλογη είναι η έρευνα της έγκριτης δημοσιογράφου, κ. Πέτρας Αργυρού και η εισήγηση του ακαδημαϊκού και ιστορικού Δρος Πέτρου Παπαπολυβίου, οι οποίες εμπλούτισαν την έκδοση του Λευκώματος. Η έρευνα της δημοσιογράφου κ. Πέτρας Αργυρού εστίασε το ενδιαφέρον της κυρίως στα γεγονότα που προηγήθηκαν της δεύτερης εισβολής, στα όσα διαδραματίστηκαν την τελευταία μέρα πριν την άγνωστη πορεία του προς την αθανασία και σε μια σύνθεση πληροφοριών που προέκυπταν από μαρτυρίες, οι οποίες αναπτέρωναν τις ελπίδες για την εξακρίβωση της τύχης του. Ο κ. Πέτρος Παπαπολυβίου εστίασε στην ιστορική αλλά και κριτική θέαση των γεγονότων μέσα από τον Τύπο της εποχής εκείνης.

Ανατρέχοντας στη βιβλιογραφία για τον Τάσο Μάρκου, εντοπίζουμε ότι ο Πάνος Ιωάννου Μυρτιώτης εξέδωσε το 1996, στη Λευκωσία, το βιβλίο Υποστράτηγος Τάσος Μάρκου, όπως ανέφερε και ο Δρ Πέτρος Παπαπολυβίου, στην εισήγηση του στο πλαίσιο της Τελετής Βράβευσης του 1^ουΠαγκύπριου Μαθητικού Διαγωνισμού: Ο ήρωας Τάσος Μάρκου, 20 Ιουνίου 2019, Λευκωσία. Το βιβλίο του Πάνου Μυρτιώτη είχε κάνει ιδιαίτερη αίσθηση, καθώς 22 χρόνια μετά την τραγωδία του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής, το κυπριακό αναγνωστικό κοινό μάθαινε ότι υπήρξαν και άνθρωποι, και δη αξιωματικοί, που τίμησαν τον όρκο και τα όπλα τους, στην απεγνωσμένη προσπάθεια για άμυνα κατά του ξένου εισβολέα, πολεμώντας στην πρώτη γραμμή, έτοιμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας τους. Ο αγωνιστής Τάσος Μάρκου αποτελεί μία από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Ήταν παρών σε όλα τα καλέσματα της πατρίδας, στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1955 - 1959, στην τουρκανταρσία του 1963, στο πραξικόπημα και στην εισβολή του 1974. Παρέμεινε πιστός στο χρέος του, τηρώντας ευλαβικά τον όρκο του Έλληνα αξιωματικού, αρνούμενος τη φυγή και την υποχώρηση.

Σε αυτή τη βιβλιογραφική προσπάθεια παρουσίασης της ξεχωριστής προσωπικότητας του ήρωα Τάσου Μάρκου, εντάσσεται και η έκδοση του λευκώματος Ο ήρωας Τάσος Μάρκου (Λευκωσία 2021).Ο Τάσος Μάρκου γεννήθηκε στο Παραλίμνι στις 17 Σεπτεμβρίου 1936. Ως μαθητής διακρινόταν για το ήθος, τη ζωηρότητα, την εξυπνάδα αλλά και την ταπεινοφροσύνη του. Όνειρο του σφριγηλού έφηβου Τάσου Μάρκου ήταν η εισαγωγή του στη Σχολή Ευελπίδων. Με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα ορκίζεται από τους πρώτους και εντάσσεται στις ομάδες κρούσεως της ΕΟΚΑ. Στενός συνεργάτης του ήταν ο Νίκος Βρανάς με τον οποίον ανέλαβαν δολιοφθορές και διάφορες αποστολές. Τον Δεκέμβριο του 1955 καταζητείται από τις Αγγλικές Αρχές και καταφέρνει να διαφύγει στην Αθήνα. Εκεί ξεπερνώντας όλες τις δυσκολίες κατάφερε να εισαχθεί στη Σχολή Ευελπίδων, πραγματώνοντας έτσι το όνειρό του να φορέσει την τιμημένη στολή του Εύελπι. Όμως, μέσα του η φλόγα για τη λευτεριά της Κύπρου μας σιγοκαίει. Θέλει να πολεμήσει. Έτσι, τον Νοέμβριο του 1958 ο Τάσος διέκοψε τη φοίτησή του στη Σχολή Ευελπίδων, με στόχο να επιστρέψει στην Κύπρο και να ενταχθεί και πάλι στην ΕΟΚΑ. Στην αρχή, για λόγους παραπλάνησης, ταξίδεψε προς το Παρίσι, όπου τον παρέλαβε ο θείος του Γεώργιος Κεφάλας, στο σπίτι του οποίου παρέμεινε μερικές ημέρες. Από το Παρίσι ταξίδεψε προς την Κύπρο, όπου τον παρέλαβαν Αγωνιστές και τον οδήγησαν σε κρησφύγετο στη Λευκωσία, που διατηρούσε ο Τάσος Παπαδόπουλος, υπεύθυνος της ΠΕΚΑ. Πήρε το ψευδώνυμο ο «Γκούρας».

Πρώτο του βήμα ήταν η πλήρης ενημέρωση για τον Αγώνα. Ήρθε σε επαφή με τους Αγωνιστές, που βρίσκονταν στην περιοχή Κυθρέα, οι οποίοι τον ενημέρωσαν για την επικρατούσα κατάσταση. Με στρατιωτική πειθαρχία, με το ήθος του και τις στρατιωτικές του αρετές, καθοδήγησε τους Αγωνιστές στον απελευθερωτικό αγώνα δίνοντας νέα πνοή.

Στο συγκεκριμένο λεύκωμα, επισυνάπτονται δηλώσεις των Αγωνιστών Κυθρέας για τον Τάσο Μάρκου, μέσα από τις οποίες αναδύεται ο χαρακτήρας του, έτσι όπως παρατίθενται στην ομιλία του Θάσου Σοφοκλέους η οποία εκφωνήθηκε σε ειδική εκδήλωση για τον ήρωα, στη Λευκωσία, στις 29 Μαΐου 2019.Συγκεκριμένα,ο Γιάννης Μακρής γράφει σε επιστολή του προς τον Γεώργιο Γρίβα αμέσως μετά το τέλος του Αγώνα:

«Έζησα από κοντά τον νέο τομεάρχη Κυθρέας Τάσο Μάρκου, που έφθασε στην Κυθρέα παραμονές Χριστουγέννων 1958. Ο νέος τομεάρχης ήταν ευγενικός, λογικός, ενέπνεε εμπιστοσύνη, ήξερε να διοικεί, να αγαπά. Εφάρμοζε τους νόμους και τους κανονισμούς και δεν τους παραβίασε. Δεν δέχθηκε ποτέ να πάρει χρήματα. Όλα τα υλικά που του προμηθεύαμε (δυναμίτες, μπαρούτι) τα πλήρωνε. Πλήρωνε τα έξοδα στα σπίτια που διέμεναν Αγωνιστές και γενικά ήταν πολύ τυπικός και αυστηρός. Το παράπονό μας είναι ότι άργησε πολύ να μας έρθει. Είχαμε φθάσει στο τέλος του Αγώνα. Έγινε φίλος μου. Συνδεθήκαμε. Η φιλία μας κράτησε μέχρι που έγινε η εισβολή των Τούρκων και τον έχασα. Τον χάσαμε στην προσπάθειά του να ανακόψει την τουρκική λαίλαπα στη Μια Μηλιά και έκτοτε είναι αγνοούμενος».

Με το τέλος του απελευθερωτικού αγώνα του 1955, ο Τάσος Μάρκου αναχωρεί για την Αθήνα για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Σχολή Ευελπίδων. Το 1961 επιστρέφει στην Κύπρο με τον βαθμό του Λοχαγού για να υπηρετήσει τον νεοσύστατο Κυπριακό Στρατό αναλαμβάνοντας ως υπεύθυνος ασφαλείας του Προεδρικού Μεγάρου. Κατά την Τουρκοκυπριακή ανταρσία του Δεκεμβρίου του 1963 ηγήθηκε της άμυνας της Λευκωσίας. Σημαντική ήταν η συμβολή του στην εξουδετέρωση των αμυντικών θέσεων των Τούρκων και τον απεγκλωβισμό ομάδων εθνοφυλάκων στην περιοχή αλευρόμυλου Σεβέρη. Ως σωστός αξιωματικός, συμπεριφέρεται άψογα απέναντι στους Τουρκοκύπριους αιχμαλώτους, σέβεται την ανθρώπινη ζωή «είμαι στρατιώτης, λέγει, δεν είμαι δολοφόνος».

Τον Μάιο του 1963 τέλεσε τον γάμο του με τη Μαίρη Ντέλυφερ. Η οικογενειακή του ευτυχία συμπληρώνεται με την απόκτηση δύο παιδιών, της Άντρης και του Πάρι.

Τον Νοέμβριο του 1971 προάγεται σε ταγματάρχη. Το πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου 1974 βρίσκει τον Τάσο Μάρκου στην Κυθρέα. Βαθιά ήταν η προσήλωσή του στη Δημοκρατία και δύσκολος ο αγώνας του ενάντια στη Χούντα από το 1967 μέχρι το 1974.

Με την εκδήλωση της τουρκικής εισβολής την 20^η Ιουλίου 1974, ο Ταγματάρχης Τάσος Μάρκου οργανώνει με μικρό αριθμό εφέδρων αμυντική γραμμή στην περιοχή του χωριού Χαμίτ Μάνδρες, όπου είχε προηγηθεί ρίψη αλεξιπτωτιστών από τις τουρκικές δυνάμεις εισβολής. Ο Ταγματάρχης αναλαμβάνει και την εξουδετέρωση του θύλακα Μπέκκιογιου. Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο Τάσος Μάρκου επέδειξε σπάνια χαρακτηριστικά ηρωισμού και αυτοθυσίας και η συμβολή του στην επιτυχία της επιθετικής ενέργειας ήταν καθοριστική. Προωθείται επικεφαλής δυνάμεως 100 περίπου ανδρών στην περιοχή Δικώμου, όπου ενισχύει τα αμυνόμενα τμήματα του 361 Τ.Π στην περιοχή, με αποστολή την αναχαίτιση των προελαυνόντων τουρκικών δυνάμεων εισβολής.

Την 23^η Ιουλίου 1974, μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, αναλαμβάνει τη διοίκηση του 305 Τ.Π με αποστολή την οργάνωση της αμυντικής γραμμής από τη Μια Μηλιά προς Κυθρέα. Τα ξημερώματα της 14^ης Αυγούστου 1974 η τραγωδία της Κύπρου άρχισε να συντελείται και το Τάγμα του Τάσου Μάρκου δέχεται ανελέητο βομβαρδισμό από την τουρκική αεροπορία.

Η μάχη ήταν άνιση αλλά ο ηρωικός ταγματάρχης και οι άνδρες του αμύνονται του πάτριου εδάφους με πείσμα και απαράμιλλο ηρωισμό. Σαν ημίθεος όρθωσε το ανάστημά του μπροστά στις σιδερόφρακτες στρατιές του βάρβαρου Τούρκου και σαν καινούριος Λεωνίδας έγραψε σελίδες δόξας, λεβεντιάς και αυτοθυσίας. Λησμονεί την οικογένειά του, απαρνιέται κάθε χαρά που μπορεί να του προσφέρει η ζωή και ο νεομάρτυρας ανηφορίζει προς τον Πενταδάκτυλο αρνούμενος να υποχωρήσει από το Μέτωπο, ως άξιο τέκνο της Πατρίδας. Χωρίς όπλα και πυρομαχικά, οπλισμένος μονάχα με την αήττητη πανοπλία της Ελληνικής αρετής, προχωρεί ακόμα πιο βαθιά στην κόλαση του πυρός.

Προήχθη στον βαθμό του Υποστράτηγου την 26^η Οκτωβρίου 2002. Ανδριάντες του ήρωα έχουν τοποθετηθεί στη Λευκωσία, αλλά και στην πλατεία Αγίου Γεωργίου στο Παραλίμνι. Η δε προτομή του κοσμεί την Αίθουσα Κύπρου στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Το όνομά του έχει δοθεί στο Δημοτικό Στάδιο Παραλιμνίου και στο μεγαλύτερο στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς στην Κλήρου.

Ο ταγματάρχης Τάσος Μάρκου πιστός στον όρκο του Έλληνα αξιωματικού, αποτελεί σήμερα την ηρωικότερη μορφή μεταξύ των Ελλήνων Κυπρίων αξιωματικών. Ο λιονταρόψυχος Ταγματάρχης με τη σπάνια λεβεντιά και ομορφιά, έμεινε στον ματωμένο Πενταδάκτυλο άγρυπνος φρουρός της Λευτεριάς, έμεινε εκεί ψηλά να φυλάγει τις Κυπριακές Θερμοπύλες και να θυμίζει σ' όλους εμάς, το δικό μας βαρύ εθνικό χρέος για τη σκλαβωμένη πατρίδα μας.

Αναμφίβολα, ο ήρωας μετουσιώνεται σε σύμβολο και ιδανικό για όλες τις νεότερες γενιές. Στο πρόσωπό του ενσαρκώνονται διαχρονικά μορφές της ένδοξης ελληνικής μας ιστορίας: ο Λεωνίδας, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο Κολοκοτρώνης, ο Παύλος Μελάς, ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Πρόσφερε στις νεότερες γενιές μαθήματα ζωής και Ιστορίας. Υπήρξε πρότυπο ευψυχίας και πατριωτικής αρετής, αντάξιος τιμών που αποδόθηκαν σε ήρωες της ελληνικής ιστορίας.

Δρ Πόλα Χατζηνεοφύτου, Φιλόλογος, ΠΛΕ, Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας

Κλαίρη Κυριάκου, Β.Δ. Φιλόλογος

Έλενα Γεωργίου, Φιλόλογος

Άντρια Κούμα-Αθανασίου, Φιλόλογος

Πηγή:

Λεύκωμα, Ο ήρωας Τάσος Μάρκου, ΥΑΠ, 2021