Μαντάμα Μπαττερφλάι

H Μαντάμα Μπαττερφλάι στη GNO TV

Διαθέσιμη για on demand μετάδοση
έως τις 31 Αυγούστου 2022

H επιτυχημένη παραγωγή της Μαντάμα Μπαττερφλάι, η οποία άνοιξε τη φθινοπωρινή σεζόν της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τον Οκτώβριο του 2020, εγκαινιάζει την GNO TV, τη νέα διαδικτυακή τηλεόραση της ΕΛΣ. Το αριστούργημα του Πουτσίνι παρουσιάστηκε σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού, σκηνοθεσία Ούγκο ντε Άνα και με την διεθνώς καταξιωμένη σοπράνο Ερμονέλα Γιάχο στον ρόλο του τίτλου. Η μαγνητοσκόπηση της παραγωγής και η δημιουργία της GNO TV υλοποιούνται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Η υπόθεση της όπερας αφορά τον μοιραίο έρωτα της δεκαπεντάχρονης γκέισας Τσο-Τσο-Σαν για τον Πίνκερτον, υποπλοίαρχο του Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ύστερα από τρία χρόνια απουσίας, ο αξιωματικός επιστρέφει με την Αμερικανίδα σύζυγό του στην Ιαπωνία, μαθαίνοντας ότι έχει αποκτήσει γιο από την Μπαττερφλάι. Εκείνη δέχεται να παραδώσει το παιδί μονάχα στον ίδιο τον Πίνκερτον και στη συνέχεια αυτοκτονεί.

Διάσημη για τις υπέροχες άριες, την πρόδηλα μελωδική μουσική και τη δραματική θεατρικότητά της, η Μαντάμα Μπαττερφλάι συγκινεί διαχρονικά και προκαλεί έντονα συναισθήματα. Ο Πουτσίνι δεν διστάζει να τη χαρακτηρίσει ως την πιο αγαπημένη του όπερα, ενώ με τις μετέπειτα τροποποιήσεις ανάγει την αλαβάστρινη μορφή της ηρωίδας του σε σύμβολο ανεξάντλητης υπομονής και αιώνιας, σταθερής αγάπης.

Για την Εθνική Λυρική Σκηνή η Μαντάμα Μπαττερφλάι του Τζάκομο Πουτσίνι αποτελεί ένα έργο ορόσημο, καθώς υπήρξε η πρώτη όπερα που ανέβασε ο τότε νεοϊδρυθείς οργανισμός στις 25 Οκτωβρίου 1940, τρεις μέρες πριν από την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Στην ιστορική εκείνη πρεμιέρα, η οποία πραγματοποιήθηκε στην κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, παρέστη ο γιος του συνθέτη, ο Αντόνιο Πουτσίνι, αλλά και ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα Εμανουέλε Γκράτσι, ο οποίος λίγες ώρες αργότερα θα έδινε στην ελληνική κυβέρνηση το ιταλικό τελεσίγραφο πολέμου. Φέτος, με τη συμπλήρωση των 80 ετών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, η Μπαττερφλάι επέστρεψε στο νέο σπίτι της ΕΛΣ, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όχι μόνο για να τιμήσει την επέτειο, αλλά και για να σημάνει την επανεκκίνηση της ΕΛΣ μετά την πανδημία και να καταδείξει ότι η τέχνη και ο πολιτισμός επιβιώνουν στις πιο δύσκολες συνθήκες, καθώς αποτελούν την κινητήρια δύναμη για τον άνθρωπο και την κοινωνία.

Τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια της παραγωγής, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το 2013 στο Ηρώδειο και αναβίωσε σε μια νέα εκδοχή για τη σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος, υπογράφει ο διάσημος Αργεντινός σκηνοθέτης Ούγκο ντε Άνα. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή παραγωγή με παραδοσιακά γιαπωνέζικα κοστούμια, ενώ τα σκηνικά και οι προβολές εικονοποιούν με εντυπωσιακό τρόπο τη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου από τη μια και τον ψυχισμό της ηρωίδας από την άλλη. Τις προβολές υπογράφει ο Σέρτζιο Μετάλλι, ενώ τους φωτισμούς ο Βαλέριο Αλφιέρι.

Στη διανομή συναντούμε σπουδαίους Έλληνες και ξένους πρωταγωνιστές. Τον ρόλο του τίτλου ερμηνεύει μια υψίφωνος με διεθνή σταδιοδρομία, η Ερμονέλα Γιάχο, και μαζί της οι Τζανλούκα Τερρανόβα (Πίνκερτον), Χρυσάνθη Σπιτάδη (Σουτζούκι), Διονύσης Σούρμπης (Σάρπλες) κ.ά.

Η Ερμονέλα Γιάχο, η οποία γεννήθηκε στην Αλβανία και κατοικεί στη Νέα Υόρκη, έχει χαρακτηριστεί από τον Economist «η πιο φημισμένη σοπράνο στον κόσμο». Είναι διάσημη για τις μοναδικές ερμηνείες της και την ταύτισή της με τις ηρωίδες που ερμηνεύει. Εμφανίζεται στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του πλανήτη, από την Αμερική και την Αυστραλία έως την Ευρώπη και την Ασία, ενώ έχει συνεργαστεί με σπουδαίους μονωδούς, σκηνοθέτες και μαέστρους. Ειδικά για την ερμηνεία της στη Μαντάμα Μπαττερφλάι οι κριτικές που έχουν γραφτεί είναι αποθεωτικές, με αποκορύφωμα τον Independent, που έγραψε για την ερμηνεία της Γιάχο στο Κόβεντ Γκάρντεν ότι «είναι η καλύτερη Μπαττερφλάι που έχει δει το Λονδίνο εδώ και χρόνια».

Ο Ιταλός τενόρος Τζανλούκα Τερρανόβα σπούδασε πιάνο και εργάστηκε ως συνθέτης, μουσικός και ενορχηστρωτής στο μουσικό θέατρο και την τηλεόραση πριν ξεκινήσει τη σταδιοδρομία του ως μονωδός. Απέσπασε διεθνές ενδιαφέρον όταν ερμήνευσε τον Δούκα της Μάντοβας (Ριγολέττος) στην Αρένα της Βερόνας το 2008 με μεγάλη επιτυχία, ενώ έκτοτε συγκαταλέγεται στους πιο διακεκριμένους ερμηνευτές του ρόλου. Έχει εμφανιστεί σε μερικά από τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα, ενώ επιπλέον έχει ερμηνεύσει τον Ενρίκο Καρούζο στην ιταλική τηλεταινία Καρούζο, η φωνή του έρωτα.

Η μεσόφωνος Χρυσάνθη Σπιτάδη σπούδασε μονωδία και μιούζικαλ στη Μουσική Ακαδημία Βιέννης. Διακρίθηκε στον Διεθνή διαγωνισμό όπερας του Φεστιβάλ του Χάλντενσταϊν (Ελβετία, 2009) και πρωτοεμφανίστηκε ως Κάρμεν στο Κουρ (Ελβετία). Το 2010 ερμήνευσε Κάρμεν (Φεστιβάλ Κλοστερνόυμπουργκ, Αυστρία), ενώ την επόμενη χρονιά διακρίθηκε ως φιναλίστ του Διαγωνισμού Έμμεριχ Σμόλα και πρωτοεμφανίστηκε ως Φεντερίκα (Λουίζα Μίλλερ, Βησμπάντεν). Yπήρξε μέλος του Θεάτρου της Θουριγγίας (2011-15). Στην ΕΛΣ έχει εμφανιστεί ως Α' Θεραπαινίδα (Ηλέκτρα), Γερτρούδη (Ρωμαίος και Ιουλιέττα) και Φλώρα (Τραβιάτα). Υπήρξε μέλος του Θεάτρου του Μύνστερ (2018/19), ερμηνεύοντας Κυρία Τζόουνς (Σκηνή του δρόμου) και Κλαρίτσε (Η αγάπη για τα τρία πορτοκάλια).

Ο βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Έλαβε δίπλωμα μονωδίας με τον Γιώργο Σαμαρτζή, ενώ συνέχισε σπουδές στην Ιταλία με τον μαέστρο Κλωντ Τιολάς (υποτροφία «Μαρία Κάλλας», 2005). Έχει κερδίσει πρώτα βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς όπως «Τότι νταλ Μόντε», «Ίρις Αντάμι Κορραντέττι», «Πέρτιλε-Μαρτινέλλι», «Σπύρος Αργύρης» κ.ά. Έλαβε τιμητική διάκριση από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών (2013) και το βραβείο «Λώρενς Ολίβιε» (Βασιλική Όπερα Λονδίνου, 2016). Έχει εμφανιστεί σε Ηρώδειο, ΜΜΑ, Θέατρο Ο Φοίνικας Βενετίας, Μαλιμπράν Βενετίας, Τρεβίζο, Βασιλικό Θέατρο Τορίνου, Όπερα Ρώμης, Όπερα της Ρεν (Γαλλία) κ.α. Από το 2003 είναι σολίστ της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Η μαγνητοσκόπηση της παραγωγής έγινε με οκτακάμερο σύστημα τελευταίας τεχνολογίας και ειδική κινηματογραφική σκηνοθεσία, προκειμένου να προσφέρει μια υψηλή εμπειρία θέασης και ακρόασης στον θεατή. Η παράσταση παρουσιάζεται με δυνατότητα επιλογής υποτίτλων σε ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά.

Η Μαντάμα Μπαττερφλάι με μια ματιά

Ο συνθέτης
O Τζάκομο Πουτσίνι γεννήθηκε στη Λούκκα της Τοσκάνης στις 22 Δεκεμβρίου 1858. Δεν ήταν μόνον το πέμπτο από επτά αδέλφια, αλλά και ο πέμπτος κατά σειρά μουσικός μιας οικογένειας απ' όπου κατάγονταν οργανίστες του καθεδρικού ναού της πόλης, αρχιμουσικοί και συνθέτες κυρίως εκκλησιαστικής μουσικής. Μέχρι σήμερα ο Πουτσίνι παραμένει ένας από τους επιτυχέστερους Ιταλούς συνθέτες όπερας, καθώς τα περισσότερα έργα του βρίσκονται σταθερά στο ρεπερτόριο των λυρικών θεάτρων του κόσμου. Η προσωπική του γλώσσα διαμορφώθηκε με μεγάλη σαφήνεια ήδη από την τρίτη του όπερα, Μανόν Λεσκώ (1893), ενώ με τα επόμενα τρία έργα του, Μποέμ (1896), Τόσκα (1900) και Μαντάμα Μπαττερφλάι (1904), αναγνωρίστηκε ως ο σημαντικότερος διάδοχος του Τζουζέππε Βέρντι. Η πρόδηλα μελωδική μουσική και η έντονη θεατρικότητα που χαρακτηρίζουν τις όπερές του απάντησαν με επιτυχία στα αιτήματα της εποχής. Πέθανε το 1924, αφήνοντας ανολοκλήρωτη την τελευταία του όπερα, την Τουραντότ (1926).

Το έργο
Η Μαντάμα Μπαττερφλάι είναι «γιαπωνέζικη τραγωδία» σε ποιητικό κείμενο των Τζουζέππε Τζακόζα και Λουίτζι Ίλλικα, εμπνευσμένο από το ομότιτλο μονόπρακτο θεατρικό έργο (1900) του Αμερικανού Ντέιβιντ Μπελάσκο, το οποίο βασίστηκε σε σύντομο διήγημα (1898) του επίσης Αμερικανού Τζων Λούθερ Λονγκ. Αρκετά στοιχεία πηγάζουν επίσης από το μυθιστόρημα Μαντάμ Κρυζαντέμ (1887) του Γάλλου Πιερ Λοτί.

Πρεμιέρες
Η Μαντάμα Μπαττερφλάι πρωτοπαρουσιάστηκε ως δίπρακτη όπερα στη Σκάλα του Mιλάνου στις 17 Φεβρουαρίου 1904. Αναθεωρημένη, σε τρεις πράξεις, δόθηκε στο Μεγάλο Θέατρο της ιταλικής πόλης Mπρέσα στις 28 Μαΐου 1904. Η μορφή στην οποία παρουσιάζεται το έργο στις μέρες μας βασίζεται σε εκδοχή του Πουτσίνι για τον θίασο της Κωμικής Όπερας του Παρισιού που ανέβηκε στη γαλλική πρωτεύουσα στις 28 Δεκεμβρίου 1906.

Σύνοψη

Α' Πράξη
Ναγκασάκι, αρχές 20ού αιώνα. Ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν Πίνκερτον, υποπλοίαρχος του Ναυτικού των ΗΠΑ, ρυθμίζει με τον Γκόρο, Ιάπωνα μεσίτη γάμων, τις τελευταίες λεπτομέρειες της γαμήλιας ένωσής του με τη δεκαπεντάχρονη γκέισα Τσο-Τσο-Σαν, την αποκαλούμενη «Μπαττερφλάι». Ο Πίνκερτον πληροφορεί τον Αμερικανό πρόξενο Σάρπλες ότι, σύμφωνα με το ιαπωνικό δίκαιο, για τον ίδιον η ένωση αυτή δεν είναι δεσμευτική και μπορεί να λυθεί σε οποιονδήποτε χρόνο. Μάταια ο Σάρπλες επισημαίνει στον αξιωματικό ότι για την έφηβη Τσο-Τσο-Σαν η τελετή είναι σοβαρή υπόθεση.
Καταφτάνει η νύφη με συγγενείς, φίλους και φίλες της. Παρουσιάζει στον Πίνκερτον τα λιγοστά της υπάρχοντα, που περιλαμβάνουν το τελετουργικό μαχαίρι με το οποίο αυτοκτόνησε ο πατέρας της. Αμέσως μετά φτάνει ο Μπόνζο, ιερέας και θείος της γκέισας, που την καταριέται επειδή απαρνήθηκε τη θρησκευτική πίστη της. Το ίδιο ζητά από τους παρευρισκόμενους συγγενείς. Η Τσο-Τσο-Σαν μένει μόνη με τον Πίνκερτον, που προσπαθεί να την παρηγορήσει. Η υπηρέτριά της Σουτζούκι την ετοιμάζει για την πρώτη νύχτα του γάμου και η ερωτευμένη Μπαττερφλάι σμίγει με τον σύζυγό της στον κήπο.

Β' Πράξη
Τρία χρόνια αργότερα στην ίδια κατοικία η Τσο-Τσο-Σαν και η Σουτζούκι συζητούν μόνες. Ο Πίνκερτον έφυγε για την πατρίδα του λίγο μετά τον γάμο και δεν επέστρεψε από τότε. Παρ' όλα αυτά, εκείνη παραμένει πιστή και ονειρεύεται τη μέρα που θα τον ξαναδεί. Φτάνει ο Σάρπλες, θέλοντας να την προετοιμάσει για την επιστροφή του Πίνκερτον μαζί με την Αμερικανίδα σύζυγό του. Η Τσο-Τσο-Σαν αρνείται να τον ακούσει. Του δείχνει τον γιο που απέκτησε από τον Πίνκερτον. Στολίζει το σπίτι για την υποδοχή του και, πλάι στο παιδί και στη Σουτζούκι, τον περιμένει άγρυπνη όλη νύχτα.
Ξημερώνει και η Τσο-Τσο-Σαν παίρνει το παιδί σε διπλανό δωμάτιο για να το νανουρίσει. Μπαίνουν ο Πίνκερτον και ο Σάρπλες. Ζητούν από τη Σουτζούκι να μιλήσει με την Αμερικανίδα σύζυγο, που περιμένει έξω από το σπίτι. Ο Πίνκερτον αναπολεί το παρελθόν. Κυριευμένος από τύψεις, αποφεύγει να αντιμετωπίσει την Τσο-Τσο-Σαν και αποχωρεί. Εμφανίζεται η Μπαττερφλάι, που τον αναζητά. Έντρομη, βλέπει την ξένη γυναίκα στον κήπο. Πληροφορείται από τον Σάρπλες και τη Σουτζούκι ότι ο Πίνκερτον δεν θα γυρίσει ποτέ πια κοντά της. Φαίνεται να αποδέχεται όσα συμβαίνουν, δέχεται να δώσει ακόμα και τον γιο τους, αρκεί να τον παραλάβει ο ίδιος ο Πίνκερτον. Η Τσο-Τσο-Σαν ζητά να μείνει μόνη και αποφασίζει να θέσει τέλος στη ζωή της. Σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί το κακό, η Σουτζούκι στέλνει κοντά της το παιδί. Εκείνη, αφού το αποχαιρετήσει με σπαρακτικό πόνο, του δένει τα μάτια και αυτοκτονεί λίγο πριν από τον ερχομό του Πίνκερτον.

Όπερα
Μαντάμα Μπαττερφλάι
Τζάκομο Πουτσίνι
Διαθέσιμο στην GNO TV από τις 25 Νοεμβρίου 2020
Μαγνητοσκοπήθηκε στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις 10 και 16 Οκτωβρίου 2020

Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός
Σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια: Ούγκο ντε Άνα
Σχεδιασμός προβολών: Σέρτζιο Μετάλλι - Ideogamma SRL
Φωτισμοί: Βαλέριο Αλφιέρι
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Τσο-Τσο-Σαν: Ερμονέλα Γιάχο
Σουτζούκι: Χρυσάνθη Σπιτάδη
Κέιτ Πίνκερτον: Βιολέττα Λούστα
Πίνκερτον: Τζανλούκα Τερρανόβα
Σάρπλες: Διονύσης Σούρμπης
Γκόρο: Νίκος Στεφάνου
Πρίγκιπας Γιαμαντόρι: Μάριος Σαραντίδης
Μπόνζο: Γιάννης Γιαννίσης
Γιακουζιντέ: Πέτρος Σαλάτας
Αυτοκρατορικός επίτροπος: Διονύσης Τσαντίνης
Ληξίαρχος: Θεόδωρος Αϊβαλιώτης
Μητέρα της Τσο-Τσο-Σαν: Αμαλία Αυλωνίτη
Θεία: Βάγια Κωφού
Ξαδέλφη: Φωτεινή Χατζιδάκη

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ

Σημειώνεται ότι λόγω της πανδημίας του κορονοϊού COVID-19, η όπερα παρουσιάστηκε στην ενορχήστρωση του Έττορε Πανίτσα για περιορισμένη ορχήστρα (εκδ. Ricordi).

Με το εισιτήριο των 10€ ο θεατής μπορεί να απολαύσει μέσω του nationalopera.gr/GNOTV τη σπουδαία αυτή παραγωγή όπερας στην άνεση του σπιτιού του, στον χρόνο που αυτός θα επιλέξει, από τον υπολογιστή, το ipad, την τηλεόραση ή ακόμα και το κινητό του τηλέφωνο.

Μέγας Δωρητής ΕΛΣ / Δωρητής παράστασης Μαντάμα Μπαττερφλάι
Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org]

Χορηγός παράστασης Μαντάμα Μπαττερφλάι
Τράπεζα Πειραιώς