Τα κάλαντα, αναπόσπαστο και κύριο στοιχείο των εορταστικών εκδηλώσεων του Δωδεκαημέρου (παραμονή Χριστουγέννων έως Φώτα), έχουν ρίζες που φτάνουν ως την αρχαιότητα. Τότε, μεταξύ 15 Δεκεμβρίου και 15 Ιανουαρίου –περίοδος που συμπίπτει με τον αρχαίο μήνα Ποσειδεώνα– τα παιδιά τελούσαν το έθιμο της ειρεσιώνης, δηλαδή τραγουδούσαν στους δρόμους κρατώντας την ειρεσιώνη, κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με καρπούς και μάλλινα νήματα (είρος ή έριον: μαλλί). Τραγουδώντας ευχές και παινέματα έφερναν στα σπίτια το μήνυμα της καλής τύχης και της γονιμότητας.
Παρόμοια τραγούδια συναντάμε στους ρωμαϊκούς χρόνους, όταν οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες γιόρταζαν τα σατουρνάλια ή κρόνια και τις καλένδες. Όπως ήταν φυσικό, κατά τη βυζαντινή περίοδο η επίσημη χριστιανική εκκλησία αντέδρασε έντονα στα ειδωλολατρικά αυτά κατάλοιπα, τα οποία στην πορεία κατάφερε να ενσωματώσει. Τα κάλαντα μάλιστα φαίνεται πως παίρνουν το όνομά τους ακριβώς από τις βυζαντινές καλένδες.